Uv-inkten onder de loep
Recyclage blijft punt van aandacht
Niet alleen in de offsetwereld wordt steeds vaker gebruik gemaakt van uv-inkten: ook bij bijvoorbeeld inkjet wordt de technologie volop ingezet. Ondertussen wordt door fabrikanten nog steeds aan verdere optimalisatie gewerkt – noodzakelijk om aan nieuwe regelgeving en hoge eisen te voldoen, en nieuwe toepassingen mogelijk te maken.
De keuze voor uv-inkten in plaats van conventionele (solventgebaseerde) inkt lijkt een logische. Drukvellen komen immers voortaan volledig droog uit de pers zonder dat daarbij energievretende drooginstallaties nodig zijn, en er komen ook geen schadelijke oplosmiddelen (VOC’s) vrij – een eigenschap die ook onder grootformaatprinters wordt verwelkomd.
Er kan met UV-inkten zonder problemen snel schoon en weer worden gedrukt en het drukwerk kan direct worden afgewerkt – ook inline, zoals dat vaak op bijvoorbeeld rotatieve inkjetlabelpersen gebeurt. Je hebt geen beschermende vernis- of laklaag meer nodig, en – tot genoegen van veel offsetdrukkers – het gebruik van anti-smetpoeder is vrijwel overbodig. Daardoor ontstaan minder problemen bij de verdere verwerking (een volgende drukgang, veredeling of het vouwen) van de drukvellen.
Direct uitharden
Hoe krijgt de uv-technologie dat allemaal voor elkaar? Deze speciale inkten bevatten foto-initiatoren die onder invloed van uv-licht een onomkeerbaar chemisch polymerisatieproces op gang brengen, en daardoor hardt de inkt razendsnel uit. Er vindt dus geen droging via verdamping van oplosmiddelen of wegslag plaats, zoals dat bij conventionele offsetinkten het geval is.
Er bestaan grofweg drie uv-technieken. Klassieke kwiklampen stralen een breed golflengte-spectrum aan uv-licht uit (tussen de 200 en 450 nm). Als alternatief werd ‘Lage energie’ uv (ook wel bekend onder de afkortingen LE-UV, H-UV of HR-UV) ontwikkeld met een smaller spectrum (330 tot 450 nm), en later ook nog LED-UV dat zich beperkt tot exact 385 nm. Bij LE-UV en UV-LED komt geen ozon vrij. LE-UV is energiezuiniger dan conventionele UV-droging, maar LED-UV is nog eens aanzienlijk zuiniger dan LE-UV – en dat scheelt dus ook in de CO2-uitstoot.
AI optimaliseert LED-UV
Tijdens Drupa benadrukte bijvoorbeeld het Duitse IST Metz, specialist in uv-systemen, nog eens de voordelen van LED-UV met de presentatie van het nieuwe watergekoelde Modulux LED-UV-systeem. “Watergekoelde LED-UV-technologie biedt aanzienlijke voordelen voor drukmachines, waaronder verbeterde energie-efficiëntie, langere levensduur van de lamp, verbeterde kwaliteit en snellere uitharding, en milieuvriendelijke voordelen”, aldus de fabrikant. “Dit verlaagt niet alleen de energiekosten, maar ook de netto ecologische voetafdruk.”
Om de prestaties nog verder te verbeteren, schakelt IST Metz bovendien onder de naam SmartCure nu ook Artificial Intelligence in. Dat wordt gebruikt “om potentiële energiebesparingen te herkennen en de levensduur van een led positief te beïnvloeden.” Via een cloudverbinding worden de ideale en meest efficiënte instellingen van het uv-systeem bepaald op basis van bijvoorbeeld de productiesnelheid van de pers, het substraat en het drukformaat. Op deze manier hoeven alleen de daadwerkelijk benodigde ledzones te worden ingeschakeld om de gewenste uitharding te realiseren.
Uv-innovatie
Fabrikanten blijven naar verdere optimalisatie en nieuwe toepassingen van de uv-technologie zoeken. Op Drupa was daarvan ook een interessant voorbeeld te zien bij Fujifilm dat er zijn ‘Aquafuze’-inkt aankondigde: een combinatie van watergebaseerde inkt en uv-inkt. Deze nieuwe inkt voor grootformaatprinters kan voor zowel binnen- als buitentoepassing worden gebruikt en combineert de gunstige eigenschappen van beide technieken: geurloos, toepasbaar op een breed scala aan materialen, hoge krasvastheid en grote kleurkracht.
Haken en ogen
Ondanks alle voordelen breekt uv-droging nog niet overal door. Offsetpersen met uv-droging zijn duurder in aanschaf dan conventionele – al is het mogelijk om bijvoorbeeld LED-UV-units in te bouwen op een bestaande pers. En uv-inkten kosten meer dan conventionele. Bovendien zijn er belangrijke vragen rond mogelijke gezondheidsrisico’s van uv-inkt, en over de recycleerbaarheid van drukwerk dat met uv-inkten is gemaakt.
De vrees voor gezondheidsrisico’s heeft er vooral mee te maken dat foto-initiatoren en acrylaten in niet goed en volledig uitgeharde uv-inkten schadelijk kunnen zijn bij contact met de huid, ogen of slijmvliezen. De Duitse branchevereniging voor de grafimedia-industrie BVDM deed hier uitgebreid onderzoek naar en publiceerde in 2020 een rapport. Dat concludeerde dat, zelfs in geval van een worstcasescenario, “er geen consumentenrisico te verwachten is van drukwerk dat is geproduceerd in uv-vellenoffsetdruk.”
Regelgeving en hoge eisen
Toch is met name de voedingsmiddelenindustrie uitermate voorzichtig als het om uv-inkt op verpakkingen gaat. Zowel opdrachtgevers als de inktindustrie werken met strenge regels rond bestanddelen – waaronder ook foto-initiatoren – die wel of niet in inkten zijn toegestaan en aan welke voorwaarden die moeten voldoen. Ook wordt er door de Europese Commissie al een tijd aan bredere regelgeving gewerkt. Omdat er naar verwachting echter geen specifieke regulering komt van drukwerk dat in contact komt met voedsel, neemt de brancheorganisatie voor de inktindustrie EuPIA daarin zelf het voortouw met onder andere de ‘Good Manufacturing Practice’ (GMP)-voorschriften.
EuPIA krijgt daarbij ook te maken met nationale overheden, die zelf maatregelen nemen. Een goed voorbeeld daarvan is de Swiss Ordinance, met een lange lijst van chemische substanties en de bijbehorende restricties. De strenge Zwitserse voorschriften worden wereldwijd vaak als richtlijn gebruikt, bijvoorbeeld ook door grote voedingsmiddelenproducenten zoals Nestlé, dat er haar eigen eisenpakket richting toeleveranciers mede op baseerde.
Druckfarbenverordnung
Ook de Duitse overheid werkt aan een soortgelijke Druckfarbenverordnung, die op 1 januari 2026 in werking zou moeten treden. Dit tot ongenoegen van EuPIA, dat in haar jaarverslag schrijft: “EuPIA en de gehele leveranciersketen in de voedselindustrie zijn er van overtuigd dat alleen Europese wetgeving kan zorgen voor een goed functionerende interne Europese markt en voor een gelijkwaardige bescherming van consumenten.”
Vooruitlopend op de aanscherping van de Swiss Ordinance en de mogelijke Druckfarbenverordnung paste EuPIA toch wel alvast de lijst aan met foto-initiatoren die geschikt zijn voor drukwerk dat in contact komt met voedsel: “Deze lijst blijft dé referentie voor inktfabrikanten, drukkerijen, merkeigenaren en retailers als het gaat om foto-initiatoren die veilig gebruikt kunnen worden voor deze toepassing.”
Recycleren en uv-inkt
In hetzelfde jaarverslag snijdt EuPIA ook de recycleerbaarheidsproblematiek aan. Ze schrijft: “Het blijft zorgelijk dat de Britse associatie van papierfabrieken (Confederation of Paper Industries, red.) nog altijd weigert zijn onjuiste beweringen terug te nemen over de negatieve impact die uv-inkten zouden hebben op het recycleren van oud papier. Dit heeft ertoe geleid dat verschillende supermarktketens (in het VK en wereldwijd) nu uv-inkten op de zwarte lijst hebben gezet zodat ze niet meer mogen worden gebruikt voor de productie van verpakkingen voor hun huismerkartikelen.”
Hoewel een aantal inktfabrikanten, waaronder Hubergroup en Siegwerk, uv-inkten hebben ontwikkeld die zich volgens de bestaande methodes goed laten ontinkten – een voorwaarde voor goede recyclage van oud papier naar nieuw papier – is het Duitse Ingede, de autoriteit op dat gebied, wel degelijk nog altijd kritisch. Juist de volledige uitharding zorgt ervoor dat menig uv-inkt zich lastiger goed en volledig laat verwijderen, waardoor er storende spikkels in de pulp en het papier terecht kunnen komen.
Dat bleek kortgeleden opnieuw toen Ingede in zijn nieuwsbrief bekendmaakte dat drukwerk, dat tijdens Drupa 2024 op Landa-inkjetpersen werd gemaakt, niet ontinktbaar blijkt – in tegenstelling tot eerdere Ingede-tests uit 2016, en ook in tegenstelling tot wat Landa op de eigen website beweert. Opmerkelijk is de verklaring die Ingede geeft voor de nu geconstateerde slechte ontinktbaarheid: “Waarschijnlijk is de reden de uv-coating die op het drukwerk is aangebracht.” Desgevraagd bevestigt Landa ons dat dit inderdaad het geval moet zijn geweest: “Net als bij andere druktechnieken zorgt een uv-coating, zoals Ingede aangeeft, nog altijd voor problemen bij het ontinkten.” De inktwereld lijkt dus opnieuw aan zet om ook op dit punt te blijven innoveren.
