Hervorming en verandering zetten de toon

VBO: "Dansen op een slappe koord" 

Het jaar 2025 lijkt een jaar van verandering te worden. Er steekt, zeker politiek gezien, nationaal en internationaal een andere wind op. De (economische) gevolgen daarvan raken zeker ook de grafische sector, die toch al moet laveren in de zoektocht naar groeimogelijkheden, technologische innovatie en personeel. Grafisch Nieuws verkent de stand van zaken. 

Op het moment van schrijven is het nog onzeker of België al over een federale regering beschikt. En dat terwijl de toestand van de Belgische economie zorgwekkend is, meent Pieter Timmermans, de CEO van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) bij de start van het jaar: “We dansen op een slappe koord. De problemen waar onze bedrijven voor staan zijn kristalhelder, en de oplossingen om het tij te doen keren zijn bij iedereen bekend. Het valt dan ook te hopen dat de nieuwe regering de problemen terdege aanpakt. Zo kunnen we hopelijk, na zes maanden van stilstand, de hervormingsregering krijgen waarvoor ons land zowel in het noorden als het zuiden heeft gestemd.”

Politieke verschuivingen

Duidelijk is in ieder geval dat lokale, nationale en internationale politiek ook de grafische sector beroert. Neem de invoering van nieuwe lesmaterialen en de afschaffing van invulboeken – liefst als per september 2025, zoals de Vlaamse onderwijsminister Demir wenst, tot ontzetting van de federatie van educatieve uitgevers (GEWU). Of de mogelijke btw-verhoging op boeken van 6 naar 9 procent, zoals de N-VA voorzag – terwijl de sector pleit voor een verdere verlaging of mogelijk zelfs een nultarief.

Ook de importtarieven en handelsoorlogen waar de nieuwe Amerikaanse president Trump mee dreigt, zullen ongetwijfeld hun effect hebben op de prijzen van grondstoffen en materialen en op de internationale concurrentieverhoudingen. Op 31 maart 2025 loopt bijvoorbeeld de overeenkomst af die de VS en de EU eind 2023 sloten om tijdelijk geen extra heffingen op aluminium en staal te herintroduceren. Die heffingen, van respectievelijk 10 en 25 procent, werden in 2018 onder toenmalig president Trump ingevoerd, waarna de EU eveneens invoerrechten introduceerde als tegenmaatregel. In 2022 en 2023 werden die heffingen tijdelijk ongedaan gemaakt, maar nu staan ze dus weer op de agenda van de herverkozen Trump.

PPWR: "Knap werk van papierlobby"

Dan is er natuurlijk nog de EU, die via wet- en regelgeving de teugels geregeld aantrekt – al weet de grafische sector de koers toch af en toe nog bij te sturen. Zo werd bijvoorbeeld eind 2024 de Packaging & Packaging Waste Regulation (PPWR) officieel aangenomen. Deze nieuwe verordening stelt regels aan verpakkingen en moet de hoeveelheid verpakkingsafval terugdringen. De oorspronkelijk ambities van de PPWR werden, mede op aandrang van de Europese brancheorganisatie Intergraf, echter behoorlijk afgezwakt: papier- en kartonverpakkingen werden bijvoorbeeld vrijgesteld van de eerder voorgestelde verplichting tot hergebruik.

En er zijn meer uitzonderingen opgenomen: plastic zakjes met een enkele portie saus of kruiden worden op termijn verboden, maar papieren suikerzakjes mogen wél. “Knap werk van de papierlobby”, stelde de Nederlandse verpakkingswetenschapper Roland ten Klooster (Universiteit Twente) dan ook.

De PPWR wordt overigens pas over 18 maanden daadwerkelijk van kracht – al is het verstandig je er, ook als grafisch dienstverlener, nu al goed op voor te bereiden. De verordening bevat onder andere doelstellingen voor recyclage (in 2030 en 2040 moeten verpakkingen een minimumpercentage aan gerecycleerd materiaal bevatten), de verplichting om gewicht en volume van verpakkingen te beperken en een verbod op bepaalde wegwerpverpakkingen (zoals single-use plastic verpakkingen voor kleine hoeveelheden – minder dan 1,5 kilo – van fruit en groenten).

Wellicht goed om alvast in de agenda te noteren: op 10 en 11 april 2025 organiseert Intergraf in Brussel de ‘Shaping the Future with Packaging’-conferentie, waar ook de Europese wet- en regelgeving rond verpakkingen weer op het programma staat.

EUDR: anti-ontbossingswet uitgesteld

Intergraf boekte in Brussel namens de sector nóg een succes: de invoering van de anti-ontbossingswet werd met twaalf maanden uitgesteld. Bedrijven krijgen te maken met een reeks voorwaarden en eisen om aan de EU Deforestation Regulation (EUDR) te kunnen voldoen. Die komen er op neer dat, in de hele productieketen, steeds moet kunnen worden aangetoond dat de gebruikte grondstoffen uit verantwoorde bron komen – inclusief zelfs de geolocatie ervan. Dat geldt voor palmolie, soja, cacao, koffie, rubber en runderen – allemaal factoren die als belangrijkste oorzaken voor ontbossing worden gezien – en ook voor pulp, papier en karton, dus eveneens voor boeken, kranten, folders, verpakkingen, etiketten enzovoort.

De EUDR is al in 2023 ingevoerd en gaf bedrijven toen nog 18 maanden de tijd om zich er tot 30 december 2024 op voor te bereiden (kmo's kregen nog zes maanden extra). Die tijd bleek alsnog te kort. “Er is nog altijd geen duidelijkheid over een werkbare, geharmoniseerde uitvoering van de verordening”, betoogde Intergraf eind 2024 samen met een breed front van belangenorganisaties uit onder andere ook de bosbouw-, hout- en papierindustrie. Ze waarschuwden bovendien voor ernstige marktverstoringen, bedrijfssluitingen, banenverlies en prijsstijgingen voor consumenten: “Kortom, een overhaaste invoering zou een hoog risico op ernstige negatieve economische gevolgen met zich meebrengen.”

Uiteindelijk haalde de Europese Commissie bakzeil en stelde ze de invoering met een jaar uit naar eind 2025, zodat die soepeler zal kunnen verlopen. Verschillende milieu- en natuurorganisaties, waaronder het Wereld Natuurfonds (WWF) reageerden echter teleurgesteld. “Dit uitstel straft de bedrijven die al aanzienlijke investeringen hebben gedaan om te voldoen aan de EUDR, terwijl de bedrijven die achterlopen nu worden beloond”, stelt Anke Schulmeister-Oldenhove van het WWF. Bovendien bestaat de vrees dat de EUDR intussen nog wordt afgezwakt.

Cybersecurity prioriteit geven

Nóg een Europese regeling waarmee bedrijven in de grafische sector te maken kunnen krijgen is de ‘Network and Information Security Directive’, oftewel NIS2 – die in België als de wet op de ‘cyberbeveiliging van netwerken en informatiesystemen van algemeen belang voor de openbare veiligheid’ op 18 oktober 2024 in werking trad. Hoewel grafische bedrijven niet rechtstreeks onder deze wet vallen, zullen ze er wel degelijk mee geconfronteerd worden. Bedrijven en instellingen die wél als ‘essentieel’ of ‘belangrijk’ zijn aangeduid en dus aan strenge eisen moeten voldoen, worden namelijk aangespoord om “maatregelen voor het beheer van cyberbeveiligingsrisico’s op te nemen in de contractuele regelingen met hun directe leveranciers en dienstverleners”.

Overigens is het ook los van deze wetgeving aan te raden om prioriteit te geven aan de cyberbeveiliging van je bedrijf. Zoals Jerry Lenaerts (docent Applied Sciences) al betoogde tijdens de laatste editie van Het Congres, zal de opkomst van kunstmatige intelligentie en de nog altijd toenemende onderlinge verbondenheid (en afhankelijkheid) van digitale systemen zorgen voor verregaande automatisering van allerlei taken en routines – “inclusief cyberaanvallen”.

Economie en loonkloof

Terug naar België, waar de Nationale Bank (NBB) eind vorig jaar vaststelde dat, “zoals verwacht, de Belgische economie in een relatief constant tempo van zowat 0,3 procent per kwartaal is gegroeid. De jaargroei stevent daarmee af op 1 procent in 2024.” Volgens de nieuwe najaarsprognoses van de NBB “blijft dat (kwartaal)groeitempo nagenoeg ongewijzigd in de projectieperiode, met een tijdelijke versnelling in 2026. Op jaarbasis zou de Belgische economie groeien met 1,2 procent in 2025, 1,4 procent in 2026 en 1,2 procent in 2027.”

Pas in 2026 zou volgens de NBB-prognoses de totale inflatie in België weer onder de 2 procent zakken. “In 2027 veert de totale inflatie weer wat op door de invoering van EU ETS2. De verplichte handel in Europese emissierechten wordt dan uitgebreid (…). De wat hogere inflatie leidt, via de indexeringsmechanismen, met de gebruikelijke vertraging opnieuw tot een iets stevigere loongroei. Dat komt de nog bestaande loonkloof met de buurlanden niet ten goede. Volgens de laatste prognoses zou de vanaf 2021 toegenomen loonkloof tegen 2027 nog niet volledig weggewerkt zijn.”

Grote vraag naar drukkers

De arbeidsmarkt vertoonde recent een duidelijke vertraging van jobcreatie, aldus de NBB-prognose. “Een diepe of langdurige inzinking van de arbeidsmarkt lijkt evenwel nog steeds onwaarschijnlijk, ook al omdat er nog steeds arbeidsschaarste geldt, zoals blijkt uit de vacatureratio.” Dat geldt zeker ook voor de grafische sector, blijkt uit het recent door GRAFOC gepubliceerde ‘Vacaturerapport 2024’: “Met een totaal van 920 vacatures in Vlaanderen komt 2024 in de buurt van het jaarlijks gemiddelde van 995 vacatures (gemeten over de afgelopen tien jaar); ten opzichte van 2023 is er een lichte stijging met 6 procent.”

“Het aantal designers daalt voor het tweede jaar op rij drastisch”, stelt GRAFOC vast, “terwijl de vraag naar drukkers [met 283 vacatures] op het hoogste punt staat sinds 10 jaar. Ook het aantal administratieve jobs stijgt opnieuw tegenover 2023. Opvallend dit jaar is het lage aantal vacatures voor prepressmedewerkers. Zowel bij hen als bij designers is een mogelijke verklaring automatisatie en toegankelijkere software, al is het te vroeg om hier conclusies te trekken.”

Nieuwe machines, nieuwe markten

Wie wil weten waar de toekomst van offset ligt en in welk tempo de opkomst van inkjet zich voltrekt, kan maar beter letten op de plannen van de persenfabrikanten. Daarvan zijn volgens het Japanse Komori op dit moment nog maar drie hoofdrolspelers over, namelijk: “Komori, en twee Duitse fabrikanten” (waarmee, uiteraard, op Heidelberg en Koenig & Bauer wordt gedoeld, red.). Dat schrijft Komori-CEO Satoshi Mochida in het recent verschenen verslag bij het afgelopen fiscale jaar 2024-2025 – tevens het eerste jaar van een nieuw meerjarenplan.

“Terwijl gevestigde economieën, inclusief Japan, in het verleden goed waren voor 80 procent van de wereldwijde markt voor offsetpersen, is dat nu nog maar 50 procent of minder”, aldus Mochida. Tegelijkertijd groeit de markt voor offsetpersen in Azië, waaronder China en India: “De situatie in India is vergelijkbaar met China twintig jaar geleden, met een groeiende vraag naar nieuwe persen die nu de grote markt voor tweedehandsmachines overtreft. Dat valt mogelijk gedeeltelijk te verklaren door het feit dat westerse opdrachtgevers hun drukorders van China naar India verplaatsen.” Komori verwacht te profiteren van deze trend omdat het, anders dan de twee concurrenten, geografisch dicht bij deze markten is gevestigd. Nu al claimt Komori een marktaandeel van 30 tot 40 procent in de Aziatische regio.

Offset lonkt naar inkjet

Komori mikt met zijn offsetpersen met name op de markt van verpakkingen voor consumentenproducten. De presentatie van de EX-versie van de Lithrone GX/G-pers tijdens Drupa 2024 is daar een goed voorbeeld van. Automatisering en duurzaamheid blijven daarbij belangrijke thema’s. Daarnaast heeft Komori hoge verwachtingen van inkjet. Op Drupa werd de in eigen huis ontwikkelde J-Throne 29-inkjetvellenpers op B2-formaat onthuld – naast de al bestaande Impremia S29. In maart 2025 moeten de eerste bèta-installaties van deze nieuwe machine plaatsvinden (overigens twee jaar later dan aanvankelijk gepland), waarna de massaproductie ervan van start moet gaan.

Zover is het nog niet met de andere inkjetbelofte van Komori: de op Landa’s technologie gebaseerde Impremia NS40-inkjetpers op B1-formaat. “Van dit soort digitale persen op B1-formaat zijn wereldwijd nog slechts een paar dozijn exemplaren in gebruik, dus er is nog geen sprake van een businessmodel dat massaproductie mogelijk maakt.” De machine zal nog voor eind maart 2025 in Japan worden uitgebracht in een versie die speciaal geschikt is voor het bedrukken van G-flute (micro)golfkarton. “Ondertussen blijven we ernaar streven een B1-markt te creëren”, aldus verantwoordelijk Komori-directeur Naofumi Tamura.

Concurrentiekracht verbeteren

Ook bij “de twee Duitse concurrenten” van Komori wordt nadrukkelijk naar digitale persen gelonkt. Heidelberg keert, na het mislukte Primefire-avontuur, in 2025 terug in de inkjetarena: aan de vooravond van Drupa 2024 werd een partnerschap met Canon aangekondigd. Daarmee krijgt de persenbouwer per direct de beschikking over een inkjetvellenpers op B3-formaat, omdat Heidelberg de Canon iX3200 op de markt brengt onder de naam Jetfire 50 (die binnenkort ook te zien zal zijn tijdens de Hunkeler Innovationdays – zie elders in deze editie van Grafisch Nieuws). Bovendien volgt in 2026 de Jetfire 75, een machine op B2-formaat en gebaseerd op de VarioPress iV7 die Canon al in 2025 zal introduceren.

Heidelberg legde, net als Komori en Koenig & Bauer, tijdens Drupa veel nadruk op zijn offsetpersen voor de verpakkingsmarkt. De beurs verliep succesvol: er werden zoveel orders genoteerd, dat direct de nog lopende arbeidstijdverkortingsregeling werd beëindigd: die was juist begin 2024 bij Heidelberg van kracht geworden vanwege een teruglopende vraag en onzekere marktomstandigheden. Toch zag de vlak na Drupa aangetreden nieuwe topman eind december alweer reden om stevig in te grijpen: ruim 10 procent van de huidige 4.000 banen in Wiesloch-Walldorf zal op korte termijn verdwijnen. Dat moet de komende drie jaar 100 miljoen euro aan personeelskosten besparen.

Met deze ingreep wil Jürgen Otto de concurrentiekracht verbeteren en nieuwe investeringen mogelijk maken. Otto zet in op een groeistrategie met een focus op digitaal drukken, verpakkingen, automatisering, diensten en industriële markten. Hij ziet, net als zijn Japanse concurrent, met name China en Azië als belangrijke groeimarkten. 

Conventioneel én digitaal

Koenig & Bauer kondigde, na een eveneens succesvolle Drupa-beurs, een herstructurering aan. Voortaan telt het bedrijf nog twee in plaats van drie divisies: ‘Paper & Packaging Sheetfed Systems’ (P&P) en ‘Special & New Technologies’ (S&T). De P&P-divisie omvat zowel de offsetvellenpersen als de joint-ventureactiviteiten in golfkarton en de digitale persen van de Koenig & Bauer Durst-joint-venture. P&P zal zich richten op de markten van verpakkingen in vouwkarton en golfkarton, maar “handelsdrukwerk blijft ook een prioriteit”.

Veelzeggend is wellicht ook het feit dat P&P-directeur Ralf Sammeck, na zijn pensionering, per 1 februari 2025 is opgevolgd door Markus Weiss – die tot voor kort EMEA-directeur was van HP Industrial Print. “Offset blijft op lange termijn de leidende technologie in verpakkings- en commercieel drukwerk”, stelt Weiss nu. “Tegelijkertijd wordt digitaal drukken steeds belangrijker. De optimale combinatie van beide technologieën opent nieuwe groeikansen voor onze klanten en laat zien dat ze beiden de toekomst van de grafische industrie zullen vormen.”

Bijblijven in 2025?
Wil je de grafische ontwikkelingen ook dit jaar op de voet volgen? Er staan verdeeld over het jaar alvast een aantal interessante vakbeurzen op het programma:
– Hunkeler Innovationdays, van 24 tot 27 februari 2025 in Luzern (Zwitserland) – zie elders in deze editie
– Visualize Expo, 25, 26 en 27 maart 2025 in Gorinchem (Nederland) – zie elders in deze editie
– Fespa Global Print Expo, van 6 tot 9 mei 2025 in Berlijn (Duitsland)
– Labelexpo, van 16 tot 19 september 2025 in Barcelona (Spanje)
– Sign2Com, van 19 tot 21 oktober 2025 in Kortrijk