WEES WAAKZAAM VOOR MIGRATIE VAN MINERALE OLIE IN LEVENSMIDDELEN

Pack4Food reikt mogelijke oplossingen aan

Is er een keerzijde aan de recyclagemedaille? De inkt op het drukwerk dat tot gerecycleerd karton herleid wordt, kan minerale oliën bevatten. Als dit gerecycleerde karton gebruikt wordt voor de verpakking van levensmiddelen, kunnen de vluchtige componenten uit de minerale oliën tot in het voedsel migreren, wat mogelijke gezondheidsrisico's met zich meebrengt. “Een gekend probleem, maar een wettelijk kader hierrond ontbreekt vooralsnog. Toch liggen bedrijfsleiders hier wakker van en wordt er - dikwijls onder impuls van de afnemers - volop naar oplossingen gezocht", weet dr. ir. An Vermeulen, projectmanager bij Pack4Food.

 

WAT IS MINERALE OLIE?

Minerale oliën zijn per definitie afkomstig van niet-plantaardige oorsprong. Het gaat om een complex mengsel van heel veel verschillende koolwaterstoffen. Naarmate die meer C-atomen bevatten, kunnen er ook meer verschillende moleculen gevormd worden.

 

MOSH en MOAH

“Hoewel de verschillende componenten niet duidelijk van elkaar te scheiden zijn via chromatografische technieken, wordt er wel een onderscheid gemaakt tussen enerzijds MOSH en anderzijds MOAH. Wat de analyse overigens nog bemoeilijkt, is de mogelijke interferentie met net natuurlijke koolwaterstoffen in levensmiddelen", zegt dr. ir. An Vermeulen, projectmanager bij Pack4Food, een consortium van onderzoeksinstellingen en bedrijven. “Tot de eerste fractie, 'mineral oil saturated hydrocarbons', rekenen we alle verzadigde verbindingen. De tweede fractie, 'mineral oil aromatic hydrocarbons', zijn alle aromatische verbindingen. Ze verschillen van elkaar in toxiciteit: men neemt aan dat de MOAH's kankerverwekkend zijn en dat de MOSH's minder toxisch zijn, hoewel die laatste zich wel opstapelen in ons vetweefsel en promotoren voor tumoren kunnen zijn. De toxiciteit is evenwel nog niet ten volle bekend, net omdat het om zoveel verschillende molecules gaat."

 

WAAR KOMT DAT VANDAAN EN HOE KOMT DAT IN ONZE VOEDING TERECHT?

Er zijn drie verschillende contaminatiebronnen in de voedselketen: de landbouw, de verwerking en de verpakking. In de eerste twee gevallen moeten we bijvoorbeeld denken aan uitlaatgassen van voertuigen of aan het insijpelen van lekkende smeerolie van landbouw- of procesmachines. Pack4Food kijkt natuurlijk vooral naar die laatste stap in de procesketen.

“De voedselverpakkingen worden al enkele jaren voornamelijk met mineraleolievrije inkten bedrukt. In de grafische sector gebruikt men evenwel vooral mineraleoliehoudende inkten, want die zijn goedkoper en je kan er sneller mee drukken. Dit drukwerk komt in de recyclagestroom terecht voor de verwerking tot gerecycleerd karton en dit karton kan gebruikt worden voor de verpakking van levensmiddelen, waarmee het al dan niet rechtstreeks in contact komt. Op die manier kunnen de vluchtige componenten van het karton tot in het voedsel migreren als daar geen functionele barrière tussen zit, wat dan een wezenlijk risico kan inhouden voor de volksgezondheid", waarschuwt Vermeulen.

 

Typische voorbeelden

Levensmiddelen die hier vooral vatbaar voor zijn, zijn droge producten met een grote oppervlakte-volumeverhouding.

“Typische voorbeelden zijn pasta's, granen, cacaobonen of rijst. Levensmiddelen die in jutezakken getransporteerd worden, kunnen ook al op grondstofniveau gecontamineerd zijn wanneer er voor deze zakken weekmakers met minerale olie gebruikt worden. Soms is er ook een verontreiniging vanuit de omgeving wanneer de GMP- en HACCP-regels niet strikt gevolgd worden", stelt de projectmanager.

 

“Er moet in de eerste plaats een risicoanalyse worden gemaakt: hoe realistisch is een migratie voor mijn toepassing?"

 

WAT ZEGT DE WETGEVING?

Met het oog op de internationale handel is er bij voorkeur nood aan een Europees geharmoniseerde wetgeving, maar die is er vooralsnog niet.

“Duitsland is de voorloper en heeft een 'draft' opgesteld waarin staat dat er voor MOSH geen limiet is en waarbij de limiet voor MOAH op 0,5 mg/kg levensmiddel wordt vastgelegd en waarbij het gebruik van een functionele barrière wordt opgelegd. Let wel: het gaat dan om de totale MOAH-concentratie in het eindproduct, afkomstig van de verpakking, maar ook van de landbouw of de verwerking“, weet Vermeulen.

“In ons land heeft het FAVV actiedrempels - geen -limieten - vastgelegd op zijn website, als richtwaarden waarbij het zich bij controles zal baseren", vervolgt ze.

 

Retail legt strengste regels op

Bij ons legt de wetgever voorlopig dus nog geen limieten op en sancties zijn er al evenmin.

“Toch liggen zaakvoerders in de voedingsverwerkende industrie hier momenteel wakker van, want retailers leggen hen wel strenge regels op, die dikwijls verder gaan dan de wetgeving", aldus nog Vermeulen.

 

WAT ZIJN DE OPLOSSINGEN?

En dus moeten we - ook voor de contaminatie via de verpakking - volgens haar zeker op zoek naar afdoende, maar ook haalbare oplossingen. Dus geen algemeen verbod op het gebruik van inkten met minerale oliën, noch een stopzetting van het gebruik van gerecycleerd karton voor voedingstoepassingen.

 

Functionele barrière

Een eerste optie is een functionele barrière. Dit kan een barrièrebinnenzak rond de levensmiddelen zijn of een coating op het karton. “Zo'n functionele barrière betekent voor alle duidelijkheid niet dat die helemaal niks mag doorlaten, want dat is qua kostprijs vaak niet haalbaar, is niet duurzaam en is dikwijls zelfs niet eens nodig. De barrière moet namelijk zijn afgestemd op de specifieke toepassing: op het product en de bewaarcondities. Een bewaring bij diepvriestemperatuur is natuurlijk een heel ander gegeven dan een langdurige bewaring bij kamertemperatuur", legt de projectmanager uit.

 

Scavenger

“Daarnaast zijn er tegenwoordig ook verpakkingen in omloop met scavengers die dan in een binnenlaag van het karton zijn ingebouwd. Die vangen zowel MOSH als MOAH op en houden ze vast. Hun werking is gebaseerd op actieve kool of een natuurlijk mineraal. Die hebben weliswaar een zekere meerkost", gaat ze verder.

 

Risicoanalyse

“De enige juiste oplossing is evenwel om uit te gaan van een risicoanalyse: is zo'n barrière of scavenger nodig voor mijn product en zo ja, hoe sterk moet die dan zijn? Het is zoeken naar een balans tussen de eigenlijke gezondheidsrisico's enerzijds en de kostprijs en duurzaamheid anderzijds. Een moeilijke, maar nodige afweging", besluit Vermeulen. 

 

Meer info: www.pack4food.be