Speciaalbier in blik aan opmars bezig in ons land

Voor- en nadelen van blikken en flessen

Steeds meer (speciaal)bieren van Belgische brouwerijen worden in blik verpakt. Dit biedt extra marketingkansen en zou ook ecologische voordelen hebben, terwijl er geen grote nadelen tegenover staan voor het bier zelf. De perceptie van de Belgische consument blijkt de grootste drempel om van flessen op blikken over te schakelen. Bovendien is het verhaal niet zo zwart-wit en moet aan een resem randvoorwaarden worden voldaan opdat het potentieel van blik ten volle benut wordt. "Toch is dit aandeel groeiende ten koste van de eenmalig gebruikte glazen flessen", zeggen bierexperts Gert De Rouck en Jos Oostendorp.

Weg van de standaard

België heeft een sterke, internationaal gelauwerde biercultuur van meer dan duizend biersoorten en even veel bijhorende glazen. Zeker als het om speciaalbieren gaat, beschouwen wij de donkerbruine flessen vanouds als 'de standaardverpakking'. De belangrijkste reden hierachter is dat het bruine glas het uv-licht tegenhoudt. Dit licht heeft een negatieve invloed op de hopcomponenten van het bier en veroorzaakt een vieze geur, wat op zijn beurt een kwalijk effect heeft op de smaakbeleving. 

Andere kleur

Marketeers wijken echter graag af van de standaard. Daarom zagen we het voorbije decennium ook groene en zelfs transparante flessen opduiken voor sommige bieren, omdat die opvallen in het winkelrek. Die bieden dus evenwel minder bescherming tegen het zonlicht, wat opgelost wordt door deze flessen langs de buitenkant te behandelen met een coating. Bovenop deze flessen komt er ook dikwijls een karton te liggen in de bierbak, wat naast het extra marketingpotentieel ook een beschermende functie heeft. Een andere uitweg is om tetrahop te gebruiken in het brouwproces, wat het fenomeen van 'lightstruck' voorkomt.

Ander materiaal

Een volgende stap om als biermerk op te vallen bij de consument, is de blikverpakking. Die is immers volledig bedrukbaar en scoort dus beter op het vlak van marketing. Hier staat evenwel het negatieve imago van bier uit blik drinken tegenover: veel Belgische bierliefhebbers beschouwen deze consumentenervaring als minderwaardig, goedkoop of marginaal. Bij pilsbieren mogen de blikken dan wel ingeburgerd zijn; bij speciaalbieren met hogere alcoholgehaltes is dit vooralsnog een ander verhaal. 

"Bier in blik is de toekomst"
De Oost-Vlaamse brouwerij The Musketeers uit Sint-Gillis-Waas lanceerde onlangs voor het eerst een exclusief bier in blik, dat eerder al op fles verkrijgbaar was: 'Kiss my neighbours wife'. Het gaat om een blond, troebel bier met een fruitig karakter en een alcoholpercentage van 6,2%. Zaakvoerder Stefaan Soetemans werpt zich daarbij op als een fervente voorstander van blik; ook voor speciaalbieren.
"Dit om twee redenen", zegt hij. "Vooreerst blijft de kwaliteit van het bier beter bewaard, omdat de afgesloten blikken geen licht doorlaten en de aroma's beter bewaren. Een metaalsmaak zul je daarbij niet gewaarworden. Bovendien zijn blikken een ecologischer alternatief voor zowel de oneway- als de retourflessen. Ze zijn namelijk lichter en compacter, waardoor er minder CO₂-uitstoot is bij het transport, en ze zijn ook makkelijk te recycleren."
Bier in blik is volgens hem dan ook de toekomst, al erkent hij dat dit bij de Belgische consument de perceptie tegen heeft. "Wij zullen hier ook herbruikbare, bruine flessen bijven afvullen, omdat die nu eenmaal de vertrouwde standaard zijn. We nemen echter graag de pioniersrol op om de perceptie van bier in blik te veranderen en hardnekkige clichés te doorbreken. In ons eigen brouwerijcafé serveren wij het blik overigens met een bijhorend glas, dus niet voor rechtstreekse consumptie. Zo bewaren we de charme en de klasse van het uitschenkproces. De schuimvorming is daarbij identiek als ons bier uit de fles", reageert hij. "Ons eerste bier in blik wordt goed onthaald door onze klanten, zeker als we hen de uitleg achter onze keuze meegeven." 

Moeilijke afweging

Bovendien dringt de vraag zich op of zo'n blikverpakking - los van de marketingoverwegingen - beter is voor het bier zelf én voor het milieu. Daarvoor gaan we ons licht opsteken bij twee specialisten ter zake: Gert De Rouck, manager pilootmouterij en -brouwerij aan de KU Leuven, technologiecampus Gent, en Jos Oostendorp, voorzitter CRAFT brancheorganisatie Onafhankelijke Brouwers Nederland. 

Afvullen

"Steeds meer brouwerijen investeren in blikafvulmachines. Ook voor speciaalbieren, al zijn die blikken vooralsnog vooral voor de exportmarkt bestemd", weet De Rouck. "Blikken vullen is wel moeilijker dan flessen. Vooral het verwijderen van de lucht in de verpakkingen is een uitdaging en dit is technisch niet eenvoudig te realiseren bij blikken", stelt hij.

"Nagenoeg alle biertypes kunnen in een blik worden afgevuld, al zijn bieren met nagisting in blik niet evident. Bieren met een hoog CO₂-gehalte die ook nog eens gepasteuriseerd worden, lopen immers het risico dat het deksel of de bodem bol komt te staan of zelfs open springt. Dit zal natuurlijk niet gebeuren bij de veel stevigere flessen", vult Oostendorp aan. 

Bewaring

Op het vlak van de bewaring zijn de blikken dan weer in het voordeel. "Flessen zijn niet helemaal dicht. Langs de kroonkurk komt er zuurstof binnen, waardoor het bier op termijn zal oxideren. Een stalen of aluminium blik daarentegen is volledig licht- en luchtdicht, waardoor dit het bier per definitie beter zal bewaren", meent Oostendorp. "Dit weliswaar op voorwaarde dat het blik goed gevuld en gesloten is."

"De schuimkraag wordt niet zo mooi gevormd wanneer je speciaalbieren uit blik in een glas uitschenkt"

Consumptie 

"Een nadeel is dan weer dat de schuimkraag niet zo mooi gevormd wordt wanneer je speciaalbieren uit blik in een glas uitschenkt. In principe is dit dus beter geschikt - en ook bedoeld - voor directe consumptie. Maar net zoals we niet geneigd zijn om dit soort bieren met hoge alcoholgehaltes rechtstreeks uit de fles te drinken, willen we dit ook liever niet doen uit blik. Bij rechtstreekse consumptie blijft de blikverpakking dus best voorbehouden voor bieren met een alcoholgehalte dat lager is dan 6% vol", vindt De Rouck.   

Ecologie

En dan is er nog de duurzaamheidskwestie. "Blikken zijn veel lichter dan flessen - zeker die van aluminium - en het vergt dus minder energie om die te transporteren. Flessen kunnen dan weer hervuld worden, via het retoursysteem. Dit betekent echter ook: lege flessen terugbrengen en wassen, wat de voetafdruk vergroot. Als er een goed distributiesysteem is opgezet, kunnen deze retourflessen evenwel beter scoren dan blikken. Kleinere brouwerijen - die veelal speciaalbieren brouwen - kiezen dan weer dikwijls voor eenmalig gebruik van hun flessen, wat per definitie de minst duurzame optie lijkt. Via de glasbakken kunnen deze flessen echter perfect gerecycleerd worden, net zoals blikken in de pmd-zak, maar dan moet die recyclage wel op punt staan. Hier spelen er dus heel veel randfactoren mee, waardoor het moeilijk is om algemene uitspraken te doen over welke verpakking nu de meest ecologische is", aldus De Rouck en Oostendorp.  

"Moeilijk om uitspraken te doen over welke verpakking nu de meest ecologische is"

Aandeel groeit

Feit is dat de (speciaal)bieren in blik volgens deze experten aan terrein winnen in ons land, en dan vooral ten koste van de eenmalig gebruikte flessen. "Voor de Belgische markt blijven de speciaalbieren vooralsnog een moeilijk gegeven, maar Belgische brouwerijen experimenteren wel volop met blikken in het buitenland", klinkt het. 

"Meerverkoop door ook blikken aan te bieden"
Brouwerij St.Bernardus uit het West-Vlaamse Watou biedt momenteel drie van hun negen bieren (ook) in blik aan. "In 2018 startten we met ons Wit-bier (5,5%) voor de VS, wat we eerder dit jaar uitbreidden naar de rest van de wereld. Tokyo (6,0%), een ander type witbier, is sinds de lancering in 2020 louter in blik of in vaten verkrijgbaar. En dan is er nog de Christmas Ale (10%), een donker seizoensbier van hoge gisting, voor de VS", zegt salesmanager Marco Passarella.
Dit zijn dus marktspecifieke keuzes. "De aanvaardingsgraad voor blikken is groter overzees dan bij ons, al zijn er ook verschillen binnen Europa. In Nederland worden onze speciaalbieren in blik over het algemeen beter geaccepteerd dan in België, wat vooral een kwestie van traditie is", meent hij.

Andere bieren uit hun gamma, zoals Pater 6, Prior 8 of Abt 12, zullen alleen in de donkere flessen verkrijgbaar blijven. "De bieren die we in blik aanbieden, zijn licht, laten zich veelal 'jong' drinken en zijn ook geschikt voor consumptie onderweg. De verpakking zelf is daartoe overigens veel praktischer. Onze zwaardere bieren zijn echter typische bewaarbieren, met hergisting op de fles, om thuis in het juiste glas te degusteren", verklaart hij het verschil.
"Wij hebben gekozen om met blik te experimenteren, omdat we vinden dat wij zelf een rol te spelen hebben om de acceptatie daarvoor te verhogen. We zien die blikken overigens niet als een vervanging van de flessen, maar als een aanvulling daarop. Dit heeft effectief tot een meerverkoop geleid en is dus zeker een goede beslissing geweest, al zullen de flessen zonder twijfel onze hoofdfocus blijven."